Ο όρος Ψυχική Ανθεκτικότητα είναι πλέον, πέραν των στοιχείων που περικλείει και του χρακτηρισμού του ως ένα στοιχείο προσωπικότητας, ένα προσόν και μία δεξιότητα που είναι απαραίτητη, τόσο για την καθημερινή μας επιβίωση, όσο και για την επιτυχία μας κ γενικότερα την ευτυχίας μας.
Οι εργοδότες και οι τύποι της εργασίας που παρουσιάζονται λόγω του ολοένα αυξανόμενου ρυθμού αλλαγών- κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών- απαιτούν εργαζόμενους οι οποίοι "Αντέχουν την Πίεση". Η Ψυχική Ανθεκτικότητα είναι πλέον το νούμερο ένα προσόν στο βιογραφικό μας, και ανήκει στο πλαίσιο με τίτλο "μεταβιβάσιμες δεξιότητες", δηλαδή ένα χαρακτηριστικό που "μεταφέρουμε" σε όποια θέση εργασίας κι αν βρισκόμαστε, σε ό,τι κι αν μας έχει ανατεθεί να φέρουμε εις πέρας.
Σε μία απαιτητική πλέον θέση εργασίας που καλούμαστε να παράγουμε έργο δύο ή και περισσότέρων ατόμων λόγω περικοπών, αλλά και που πολύ συχνά αλλάζουμε θέσεις εργασίας μέσα στην ίδια εταιρεία, με αρμοδιότητες που συνεχώς αυξάνονται και αλλάζουν, μετατρέπεται πια ο όρος εξειδίκευση, που κάποτε ήταν περιζήτητο προσόν, σε "επιθυμητό" και όχι απαραίτητο. Αυτό που σήμερα είναι το μεγαλύτερο προσόν και το αναγκαίο ώστε να βρούμε, αλλά και το κυριότερο να κρατήσουμε την εργασιακή μας θέση, είναι η ψυχική ανθεκτικότητα.
Ως βασικό αποτέλεσμά της η ψυχική ανθεκτικότητα έχει την ελαστικότητα, με λίγα λόγια την προσπαρμοστικότητα και την ικανότητα ανάκαμψης από οποιαδήποτε καταστροφή, είτε αυτή είναι φυσική, είτε είναι οικονομική, είτε είναι ψυχολογική, ακριβώς επειδή εμπεριέχει τη διαδικάσία της αλλαγής.
Καθώς το μόνο σίγουρο στη ζωή είναι η αλλαγή, όπως γνωρίζουμε από τον Ηράκλειτο "τα πάντα ρει κ ουδέν μένει" ο άνθρωπος καλείται να προσπαρμοστεί ώστε να επιβιώσει - ο Δαρβίνος άλλωστε είναι ξεκάθαρο ότι στη θεωρία του για την εξέλιξη του είδους αναφέρεται στην επιβίωση του δυνατότερου και ξεκαθαρίζει πως ο πιο δυνατός είναι ο πιο προσαρμοστικός. Η εναλλαγή στη φύση είναι εμφανής με τους κύκλους της ημέρας και της νύχτας, των εποχών και των διαφορετικών περιόδων του έτους, αλλά και της ίδιας της γέννησης και του θανάτου, αλλά και η κατάσταση του ύπνου. Ο άνθρωπος καλείται στη εποχή μας να προσαρμοστεί στις γρήγορες κλιματικές αλλαγές, στις ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις, στις αλυσιδωτές κοινωνικές αλλαγές ρόλων των δύο φύλων, στους νέους τύπους οικογενειών που δημιουργούνται - από δεύτερο γάμο, μονογονεϊκές ή και του ιδίου φύλου- στις κρίσιμες οικονομικές αλλαγές που βάλλουν την Ελλάδα επηρεάζοντας πλέον την ψυχολογία αλλά και τη φυσική κατάσταση και των δύο φύλων, αλλά και όλες τις ηλικίες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών μας - με αποδεδειγμένη αύξηση στις μαθησιακές δυσκολίες και όχι μόνο, και όλες τις κοινωνικές τάξεις ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου. Σαν ειδικός Ψυχικής και Εργασιακής Υγείας είναι καθήκον μου, να τονίσω την αναγκαιότητα αυτού του πολύτιμου χαρακτηριστικού και να συμβουλέψω το κοινωνικό σύνολο, ως προς την καλύτερη διαχείριση των αλλαγών σε προσωπικό, επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο, ώστε ο παγκόσμιος πληθυσμός να αναπτύξει την ψυχική του ανθεκτικότητα σε υψηλότατο επίπεδο. Για να μπορέσουν οι άνθρωποι να βρουν εφαρμογή αυτού σε όλους τους τομείς της ζωής τους, θα πρέπει να υιοθετήσουν μια στρατηγική προσέγγιση στην καθημερινή αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, ώστε η ψυχική ανθεκτικότητα να φέρει ως αποτέλεσμα την καθημερινή τους αναγέννηση, ανάπλαση και επανεκκίνηση της ζωής τους και της λειτουργικής τους δράσης. Τρόποι λοιπόν με τους οποίους μπορούμε να αυξήσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα είναι, χωρίς να περιορίζονται σε, οι εξής:
Η Εκπαίδευση - Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εαυτό μας, να επαναπρογραμματίσουμε τη σκέψη μας δηλαδή, αλλά και τα παιδιά μας από νωρίς να βλέπουν την αλλαγή ως κάτι θετικό, διατηρώντας την αίσθηση της ασφάλειας κ της θετικής έκβασης του αποτελέσματος, καταρχήν με το λόγο μας. Ο λόγος είναι αυτός που θεραπεύει στην ψυχολογία, η λογική μας σκέψη, η οποία μας δημιουργεί το συναίσθημα, το οποίο μας οδηγεί στην πράξη, ώστε να ανακάμπτουμε και να προσαρμοζόμαστε. Δηλαδή η Σκέψη - η αλλαγή είναι καλό να συμβαίνει, οδηγεί σε Συναίσθημα - είμαι ασφαλής και στη Συμπεριφορά / πράξη - προσαρμόζω τη συμπεριφορά μου αναλόγως. Αυτά τα 3 Σ της Ψυχολογίας οδηγούν στο 4ο Σ που είναι η Συνέπεια - της Υψηλής Ανθεκτικότητας - Μπορούμε επίσης να διδάξουμε τη Σκέψη - τα λάθη διορθώνονται, τη Σκέψη - δεν υπάρχουν προβλήματα, μόνο λύσεις, τη Σκέψη - μέσα από τα λάθη μας ή μέσα από μία αποτυχημένη πρώτη προσπάθεια, μαθαίνουμε πώς να διαχειριστούμε μία δεύτερη επιτυχημένη μελλοντική προσπάθεια, τη Σκέψη - όλα θα πάνε καλά - τη Σκέψη - Τα όνειρά μας πραγματοποιούνται - τη Σκέψη - ο Στόχος θέλει επιμονή με δράση και υπομονή με θετική σκέψη, τη Σκέψη - υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι να επιτύχω το στόχο μου. Ενθαρρύνοντάς τα πως όλα θα πάνε καλά κ τονίζοντας τα θετικά τους χαρακτηριστικά σαν δάσκαλοι αλλά και σαν γονείς, και υπενθυμίζοντάς τους τα ήδη υπάρχοντα επιτεύγματά τους. Οι ενήλικες μπορούμε να κάνουμε μία γραπτή άσκηση μέσα σε διάρκεια μιας εβδομάδας, παραθέτοντας τα επιτεύγματά μας, π.χ. είμαι καλός γονέας γιατί κατάφερα να μεγαλώσω το παιδί μου, με τέτοιο τρόπο που η τρυφερότητα μου και το συναίσθημά μου δεν εμπόδισε την οριοθέτησή του για το δικό του το καλό, παρ' όλο που σε ένα παιδί δεν αρέσουν τα όρια. .ή είμαι άξιος άνθρωπος γιατί κατάφερα να σπουδάσω παρά τις αντιρρήσεις των δικών μου, ή γιατί απλά κατάφερα να σπουδάσω αυτό που θέλω, ή είμαι καλός στη δουλειά μου γιατι με προτιμούν πολλοί πελάτες, ή απλά είμαι ικανός γιατί φροντίζω τόσα ζωάκια - οτιδήποτε θετικό έχουμε καταφέρει στη ζωή μας το γράφουμε στο "τετράδιο εργασιών του εαυτού μας" και μας υπενθυνίζουμε ποιοι είμαστε. Άλλη άσκηση που είναι πολύ αποτελεσματική για την υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα είναι να γεμίσουμε με φωτογραφίες σημαντικών ευτυχισμένων στιγμών μας, τουλάχιστον έναν χώρο δικό μας, στο σπίτι μας ή το γραφείο μας. Σχεδόν μαγικά αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλό μας πόσο ικανά άτομα είμαστε και σχεδόν παράλληλα χρονικά, αντιλαμβανόμαστε και τα άτομα τα οποία γύρω μας μας υποτιμούν ή και μας μειώνουν- γιατί πολύ απλά δεν είναι στο ίδιο επίπεδο με εμάς και αυτό προκαλεί το φθόνο - το χειρότερο αρνητικό συναίσθημα - και την ελεγκτική συμπεριφορά απέναντί μας - ακόμη κι αν είναι του οικογενειακού μας ή και του στενού μας φιλικού περιβάλλοντος- αρχίζουμε να τα απομακρύνουμε και να τα οριοθετούμε μέχρι να τα αφαιρέσουμε εντελώς από τη ζωή μας και να δημιουργήσουμε ένα νέο αντάξιό μας κοινωνικό δίκτυο, με άτομα που μπορούμε να επικοινωνήσουμε πραγματικά και το κυριότερο που χαίρονται με τη δική μας χαρά, χωρίς να είναι τοξικά. Ψυχοθεραπεία - Το αναφέρω σχεδόν σε κάθε άρθρο μου πως η ψυχοθεραπεία είναι ένα είδος εκπαίδευσης της σκέψης μας με το στοιχείο του επαναπρογραμματισμού του εγκεφάλου μας και τον έλεγχο της ζωή μας στα χέρια μας, παρά τις οποιεσδήποτε αλλαγές που φέρει η καθημερινότητά μας, με σωστή διαχείριση του χρόνου μας κατανεμημένη ανάλογα των προτεραιοτήτων μας και ανάλογα του επείγοντος ανά φάση ζωής που περνάμε. Ο ψυχοθεραπευτής είναι ο καθοδηγητής και ο δάσκαλος σε νέο τρόπο αντίληψης και άρα θετικών συναισθημάτων και άρα νέων συμπεριφορών μας, που σαν παιδιά δεν διδαχθήκαμε, όχι γιατί δε μας αγαπούσαν οι γονείς μας αλλά γιατί οι δικές τους σκέψεις άθελά τους εντυπώθηκαν στα παιδικά μας μυαλά, με την παιδική λογική μας και άρα όχι ολοκληρωμένη. Σαν ενήλικες όμως με ένα συμβολικό γονέα που είναι ο ψυχοθεραπευτής, έχουμε τη δύναμη και τον τρόπο με τη στήριξη του αρχικά και εν συνεχεία μόνοι μας, να βρούμε ποιες είνια πραγματικά οι δικές μας αξίες και να δημιουργήσουμε θετικούς τρόπους αντιμετώπισης της ζωής. Καθημερινές Δραστηριότητες - Εκτός από τις υποχρεώσεις μας απέναντι στους άλλους, έχουμε και υποχρέωση απέναντι στον εαυτό μας. Υποχρέωση να φροντίζουμε σώμα αλλά και πνεύμα και φυσικά η συνταγή αποτελείται από -άσκηση τουλάχιστον μία με τρεις φορές την εβδομάδα, μία φορά περιποίησης του εαυτού μας - μαλλιά, μασάζ, περιποίηση άκρων ή προσώπου έστω για μισή ώρα -σωστή διατροφή κυρίως χωρίς να παραλείπουμε γεύματα, 3 τουλάχιστον την ημέρα - σωστός ύπνος -αποφασίσουμε μία ώρα της ημέρας που απλώς σταματάμε τις δραστηριότητές μας και ξεκουραζόμαστε, - κοινωνική ζωή - μία φορά τουλάχιστον την ημέρα συνευρισκόμαστε με φίλους μας ή το γενικότερο κοινωνικό μας δίκτυο στήριξης, την "ομάδα" μας και κάνουμε κάτι διασκεδαστικό, αλλά κυρίως συζητάμε μαζί τους εάν τους εμπιστευόμαστε ή συζητάμε με ένα ψυχολόγο αν αφορά κάτι που δε θέλουμε να εκθέσουμε σε γνωστούς και φίλους, προσωπική ζωή , - μία φορά τουλάχιστον την εβδομάδα συνευρισκόμαστε με τον ερωτικό μας σύντροφο και διαλέγουμε οποιαδήποτε δραστηριότητα συμπεριλαμβανομένης της ερωτικής συνεύρεσης μαζί του τουλάχιστον κάθε 7 με 10 ημέρες, επίσης συζητούμε με τον σύντροφό μας προσέχωντας τις λεπτές ισορροπίες φιλίας και ερωτικής σχέσης και εκδηλώνουμε τους προβληματισμούς μας, και φυσικά περνάμε χρόνο με ζωάκια - τα οποία μας μεταδίδουν μόνο θετικά συναισθήματα και γέλιο και φυσικά περνάμε χρόνο με παιδιά - τα οποία μεταδίδουν επίσης θετικά συναισθήματα και εκφράζονται γενναιόδωρα με τη φράση "Σ ' αγαπώ" αλλά και το παιχνίδι που κάνουμε μαζί τους, τα οποία όμως ζωάκια και παιδιά δε μπορεί να μονοπωλούν το χρόνο μας όσο και αχόρταγο παιχνίδι και να ζητούν, καθώς αυτό γίνεται κουραστικό και υποχρέωση μόνο προς τους άλλους, επίσης οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας είναι πηγή σοφίας και γνώσης για τη ζωή γενικότερα, ας τους χαρίσουμε λίγο απ το χρόνο μας και τέλος μην ξεχνάμε τον τομέα πνευματικότητα - πολύ σημαντική η ένωση της μονάδας του ανθρώπου, με το όλον της δημιουργίας και της συμπαντικότητας.
Επειδή όλα συνδέονται στη ζωή μας, και κυρίως το σώμα και το πνεύμα μας, όλα τα παραπάνω είναι τρόποι που τοώνουν την ψυχολογία μας, δίνοντάς μας χαρά και άρα προκαλώντας μας θετικά συναισθήματα και παράλληλα μειώνουν το στρες, αυξάνουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα και φυσικά την Ψυχική μας Ανθεκτικότητα!
Φλώρα Μυρσαλιώτου
Μέντορας Ψυχολόγος Καποδιστριακού Πανεπιστημίου
MA/MEd/PSGRT/BA
email: flora.myrsaliotou@gmail.com
τηλ: 6948642842